Verkiezingen in Latijns-Amerika

* Historische overwinning voor Morales in Bolivia
* Uruguay kiest overtuigend voor José “Pepe” Mujica
* Bevolking van Honduras uit protest massaal afwezig

Aanhangers van Morales vieren overwinning (foto: Reuter)

Van de redactie - In de afgelopen 2 weken hebben drie belangrijke verkiezingen plaatsgevonden in Latijns-Amerika. Op 6 december ging de bevolking van Bolivia massaal naar de stembus voor de herverkiezing van Evo Morales, die met een historische overwinning van 63% van de stemmen een overduidelijk mandaat kreeg voor een tweede ambtstermijn. [1] Op 29 november vond de tweede ronde plaats van de presidentsverkiezingen in Uruguay, waar de linkse kandidaat José “Pepe” Mujica met ruim 52% van de stemmen de opvolger wordt van Tabaré Vázquez. Eveneens op 29 november werden in Honduras verkiezingen gehouden. Daar bleef de bevolking massaal weg uit protest tegen de staatsgreep en dictatuur die daarop volgde. Slechts 1/3 van de kiezers bracht hun stem uit.
Bolivia
Vooral in Bolivia werden het historische verkiezingen. Niet alleen door de grote opkomst, maar vooral door de enorme zege die Evo Morales heeft behaald. Voor het eerst konden ook Boliviaanse staatsburgers in het buitenland stemmen. De Boliviaanse minister Rada noemde de verkiezingen de meest succesvolle uit de geschiedenis van het land. Hij kwalificeerde ze als een overwinning van de bevolking en een bevestiging van de voorkeur van de volkeren voor linkse regeringen. [2]

Evo Morales wordt begroet door aanhangers (foto: EFE)

Minister Juan Ramón Quintana verklaarde dat de verkiezingen hun invloed zullen hebben op de ontwikkelingen voor de komende 50 jaar. “Dit zijn geen gewone verkiezingen, het zijn verkiezingen die diepgaand de komende 50 jaar zullen bepalen”, aldus Quintana. Hij prees vooral de rol van de sociale organisaties. [3]
Waarnemers van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) benadrukte het massale karakter en de rustige en vrolijke wijze waarop ze zijn verlopen. [4]


Ook de waarnemers van de Europese Unie spraken hun waardering uit over het verloop. De 130 waarnemers die over het hele land verspreid waren om de verkiezingen te volgen, meldden slecht enkele gevallen van administratieve problemen. [5]
Ook vertegenwoordigers van het Europees Parlement prezen de verkiezingen. De leider van de waarnemers, de Spanjaard José Manuel Gracía-Margallo van de Conservatieven, verklaarde dat er geen enkel incident heeft plaatsgevonden die de uitslag in twijfel kan trekken. [6]


De uitslag betekent dat de populaire Evo Morales met een sterk mandaat voor vijf jaar verder kan regeren. Bolivia heeft in de afgelopen vijf jaar enorme vooruitgang geboekt, waar vooral de arme bevolking van heeft geprofiteerd. De nationalisaties in de energiesector heeft Bolivia veel opgeleverd. Verder heeft men met behulp van Cuba en Venezuela het analfabetisme uitgebannen. Sinds het aantreden van Morales vijf jaar geleden, is de export met 131% toegenomen. [7]


Internationale financiële organisaties hebben Bolivia geprezen om haar voorzichtige en evenwichtige beleid. VN-functionarissen hebben Bolivia geroemd voor haar beleid op het gebied van de mensenrechten, vooral in de bestrijding van uitsluiting en discriminatie. De Süddeutsche Zeitung noemde Morales een “politieke ster”.
Het persbureau Reuter meldt dat in vijf jaar tijd het Bruto Binnenlands Product is gestegen is van 9 tot 19 miljard dollar, het land internationale reserves bezit van 50% van het BBP en dat men de inflatie onder controle heeft kunnen houden.


Belangrijk is verder dat Morales duidelijk steun uit de middenklasse heeft gekregen. In veel landen met linkse regeringen komt vooral tegenstand vanuit de elite en de middenklasse. Morales en zijn Beweging voor het Socialisme (MAS) is erin geslaagd om delen van de middenklasse naar zich te trekken. [8]
De oppositie, die traditioneel sterk is in het oosten van het land bleef ver achter. De belangrijkste oppositiekandidaat, Manfred Reyes Villa, kwam niet verder dan 27,4% van de stemmen.


Uruguay
In Uruguay heeft de voormalige guerrillaleider José “Pepe” Mujica met 52,4% van de stemmen de tweede ronde van de verkiezingen gewonnen. Hij volgt de zeer populaire president Tabaré Vázquez op die zich niet herkiesbaar kon stellen. Mujica is net als Vázquez vertegenwoordiger van het Breed front (FA) en moest het opnemen tegen luis Lacalle van de rechtse nationalistische partij. Deze kwam niet verder dan 43,5%. De overwinning van Mujica bevestigt de trend van de groeiende populariteit van linkse regeringen in Latijns-Amerika.

José “Pepe” Mujica (l) en president Tabaré Vázquez

De Venezolaanse president Hugo Chávez noemde zijn verkiezing van “historische” betekenis. “José “Pepe” Mujica is de man die we nodig hebben gezien de dreiging van coupplegers aan de horizon”, aldus Chávez. Chávez noemde Mujica een voorbeeld van waardigheid en continuïteit, een moreel referentiepunt voor de strijd. Mujica was één van de leiders van de verzetsbeweging Tupamaro en heeft 13 jaar in de gevangenis gezeten. [9]


Mujica neemt het ambt over de Tabaré Vázquez, de eerste linkse president van Uruguay. Onder Vázquez heeft het land een grote stap vooruit gemaakt, vooral op sociaal economisch gebied. In de vijf jaar dat Vázquez president was heeft het land een economische groei laten zien die gelijk is aan de 30 jaar daarvoor. Het land behaalde een gemiddelde jaarlijkse groei de afgelopen 5 jaar van 6%.


Honduras
Ook in Honduras hebben op 29 november historische verkiezingen plaatsgevonden met een duidelijke volksuitspraak, zij het op geheel andere wijze dan in Uruguay en Bolivia. Hier sprak de bevolking zich massaal uit tegen het coup regime dat sinds 28 juni aan de macht is, door de verkiezingen te boycotten. Slechts 1/3 van de bevolking bracht haar stem.

Soldaten met stembiljetten (foto: EFE)

De verkiezingen vonden plaats in een sfeer van intimidatie en geweld. Er was geen persvrijheid en vrijheid van vergadering. Honderden kandidaten voor diverse posten hadden zich eerder uit de verkiezingsstrijd teruggetrokken. In de week voorafgaande aan de verkiezingen werden zeker 83 mensen gearresteerd en viel er een dode. Op de verkiezingsdag zelf was leger en politie, inclusief paramilitaire groepen, massaal opgeroepen, alsof het een oorlogssituatie was. Het regime heeft voor 12 miljoen dollar een gepantserde wagen aangeschaft voor het onderdrukken van protesten. Verder werden er 10.000 granaten en 5000 traangasgranaten besteld. [10] Op diverse plaatsen kwam het tot gewelddadig optreden van de politie tegen demonstranten.


Legaliseren
Het coupregime van Micheletti hoopte met deze verkiezingen de coup te kunnen legaliseren. Maar het Verzetsfront heeft duidelijk gemaakt de uitslag van de verkiezingen niet te accepteren en de strijd voor terugkeer van de wettige president Zelaya en een grondwettige vergadering om tot verandering van de grondwet te komen, te zullen voortzetten.


Zelaya bevindt zich nog steeds in de Braziliaanse ambassade in Tegucigalpa. Op 28 oktober was er onder Amerikaanse bemiddeling een akkoord bereikt over zijn terugkeer en de vorming van een regering van nationale eenheid. Het Hondurese congres zou hierover een besluit nemen. Maar direct na het akkoord maakte Micheletti duidelijk dat hij niet van plan was de terugkeer van Zelaya te accepteren. Hij benoemde zichzelf tot leider van een regering van nationale eenheid en het Congres besloot pas op 2 december, na de verkiezingen dus, om over de terugkeer te stemmen. Inmiddels heeft het Congres dit afgewezen.


Regeringsfunctionarissen van de Verenigde Staten verklaarden vrijwel onmiddellijk dat, hoewel Micheletti duidelijk de afspraken van oktober weigerde uit te voeren, zij de uitslag van de verkiezingen van 29 november zouden accepteren. Zelaya heeft de Amerikaanse regering ervan beschuldigd het akkoord op hun eigen wijze uit te leggen, in overeenstemming met hun belangen. [11] De New York Times noemde het in een commentaar “verraad aan een verontrustend gebrek aan bekwame diplomatie”. [12]


Vrijwel de gehele internationale gemeenschap heeft geweigerd steun te geven aan de verkiezingscampagne. De Verenigde Naties (VN), de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) en het centrum van ex-president Jimmy Carter hebben geweigerd om waarnemers te sturen. Alleen vanuit de Verenigde Staten werden waarnemers gestuurd van organisaties die achter de staatsgreep van 28 juni stonden.


Het betreft onder anderen figuren die nauw met de Bush-regering verbonden waren, waaronder de notoire Adolfo Franco die als directeur van USAID miljoenen naar vrienden in de maffia van Miami heeft gesluisd en neonazi groepen als “America One”. [13]


Steun VVD

Micheletti wordt gefeliciteerd door VVD-er Hans Van Baalen (foto: EFE)

Het bewind van Micheletti kreeg aan de vooravond van de verkiezingen ook steun vanuit Europa. De Nederlandse Europarlementariër voor de VVD, Hans van Baalen, bracht een bezoek aan Tegucigalpa waar hij Micheletti prees voor zijn uitstekende werk bij de voorbereidingen van de verkiezingen. “Door uw moed heeft u het mogelijk gemaakt om een democratisch proces van verkiezingen te houden. Het is een buitengewone en waardevolle daad in het belang van de democratie”, aldus van Baalen. Hij maakte verder bekend dat Micheletti tot één van de vicevoorzitters van de liberale internationale is verkozen. [14]
Van Baalen had eerder al voor opschudding gezorgd tijdens zijn voorafgaande bezoek aan Nicaragua. Daar heeft hij met militairen gesproken over de mogelijkheden voor een coup zoals in Honduras. De Nicaraguaanse president Daniel Ortega noemde van Baalen “een schaamteloze piraat”, en hij werd als ongewenst persoon het land uitgezet. [15]


De inmenging van de liberalen bij de ontwikkelingen in Latijns-Amerika is niet nieuw. Via de Friedrich Naumann Stichting van de Duitse FDP zijn zij nauw betrokken bij de doorvoering van een neoliberale politiek op het continent. De Naumann Stichting onderhoudt nauwe betrekkingen met de liberale kandidaat in Honduras, Elvin Santos, en met Micheletti. Aanvankelijk steunden ze ook Zelaya, totdat deze koos voor samenwerking binnen ALBA. [16]


Het Micheletti-bewind is er alles aan gelegen om de verkiezingen als eerlijk en democratisch te tonen. Vrijwel onmiddellijk na het sluiten van de stembureaus verklaarde het dat 62% van de kiesgerechtigden hun stem hadden uitgebracht. Navraag bij stembureaus leerde al vrijwel snel dat hooguit een derde en in veel gevallen slechts een kwart van de mensen hun stem hadden uitgebracht. Niettemin verklaarde Washington de stemming te zullen respecteren, gevolgd door Israël, Colombia, Costa Rica, Panama en Peru.
De meeste Latijns-Amerikaanse landen erkennen de uitslag niet. De ALBA heeft een scherpe veroordeling uitgesproken, evenals de 38ste Top van MERCOSUR afgelopen week in Montevideo. [17] Honduras is verwijderd uit het Latijns-Amerikaanse parlement.


Ook de IBERO-Amerikaanse Top die afgelopen week in het Portugese Estoril plaatsvond, blijft de staatsgreep afwijzen en de terugkeer van Zelaya als wettig gekozen president eisen. Vooral landen als Venezuela, Bolivia, Brazilië, Argentinië, Nicaragua en Cuba veroordelen de staatsgreep en de terreur die daarop volgde. Meer dan 5000 mensen zijn in Honduras onrechtmatig gevangen gezet en het aantal doden als gevolg van het optreden van politie en militairen, en de liquidaties die door paramilitaire bendes zijn uitgevoerd.
Zelaya heeft in een brief aan de secretaris-generaal van de VN en de OAS om een internationaal tribunaal gevraagd. [18]  


Of de verkiezingen een einde maken aan de politieke crisis valt te betwijfelen. Een poging van Mexico om Zelaya een vrijgeleide te geven deze week, stuitte op verzet van het Micheletti-bewind, dat eiste dat Zelaya eerst aftreedt als president. [19] Zelaya heeft dit geweigerd, evenals om elders politiek asiel aan te vragen. [20]

-.-